Darmowy prawnik - w czym i kiedy pomoże

Kaśka Borek

Od początku 2016 roku zaczął działać system darmowej pomocy prawnej. Wyjaśniamy, z jakiego rodzaju sprawami można się zgłaszać i co konkretnie obejmuje ta pomoc.

Ten nowy system darmowej pomocy prawnej polega na:

• poinformowaniu Cię o obowiązującym stanie prawnym, przysługujących Ci uprawnieniach lub spoczywających na Tobie obowiązkach;
• wskazaniu sposobu rozwiązania problemu prawnego, z którym przyszedłeś,
• sporządzeniu projektu pisma o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnika z urzędu w postępowaniu sądowym lub adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego, rzecznika patentowego w postępowaniu sądowoadministracyjnym,
• pomocy w sporządzeniu projektu pisma - ale w zakresie niezbędnym do udzielenia wsparcia.

Uwaga! Musimy jedna wiedzieć o tym, że pomoc dotycząca sporządzenia dokumentu nie dotyczy pism procesowych w toczącym się postępowaniu przygotowawczym, sądowym i sądowoadministracyjnym.

O to możesz pytać
Nieodpłatna pomoc prawna może dotyczyć zakresu prawa:

• pracy - obejmuje przepisy określające prawa i obowiązki pracowników i pracodawców (powstania i ustania stosunku pracy, czyli zagadnienia związane z umowami; czas pracy, urlopy, bezpieczeństwo i higienę pracy, sposób rozstrzygania sporów z szefami),
• cywilnego - reguluje sprawy majątkowe oraz niemajątkowe; stosunki między osobami fizycznymi, prawnymi i jednostkami organizacyjnymi niebędącymi osobami prawnymi, ale wyposażonymi w zdolność prawną. Na przykład sprawy związane z zapłatą, własnością, posiadaniem, sprzedażą, przedawnieniem, spadkami, zachowkiem,
• karnego - mówi o czynach będącymi przestępstwami, wykroczeniami; odpowiedzialności karnej człowieka za czyny zabronione pod groźbą kary; karach, środkach karnych i zabezpieczających stosowanych wobec sprawców takich czynów,
• administracyjnego - obejmuje sprawy, które załatwiasz w różnego rodzaju urzędach, na przykład gminnych,
• ubezpieczeń społecznych - emerytalnych, rentowych, chorobowych, wypadkowych, zdrowotnych,
• rodzinnego - rozwód, separacja, alimenty, władza rodzicielska, pochodzenie dzieck,
• podatkowego - ale bez spraw podatkowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, oraz
• przygotowania do rozpoczęcia przez Ciebie działalności gospodarczej.

W tym nie pomogą
1. Pomoc nie obejmie spraw z zakresu prawa celnego, dewizowego, handlowego i działalności gospodarczej (z wyjątkiem przygotowywania do jej rozpoczęcia).

2. Wsparcie nie obejmuje występowania przed sądem. Oznacza to, że udzielający darmowej pomocy nie zostaną Twoimi pełnomocnikami. Ale poinformują Cię o ewentualnym uprawnieniu do jego przyznania z urzędu lub sporządzą projekt pisma o ustanowienie pełnomocnika w postępowaniu sądowym lub ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego, rzecznika patentowego w postępowaniu sądowoadministracyjnym.

Dla kogo bezpłatna pomoc prawna
Od początku 2016 roku zaczął działać system nieodpłatnej pomocy prawnej. W jego ramach darmowe wsparcie - na etapie przedsądowym - mogą otrzymać:

• osoby do 26. roku życia,
• osoby fizyczne (w praktyce to Kowalski czy Nowak), którym w ciągu roku poprzedzającego przyznano świadczenie z pomocy społecznej, na podstawie ustawy o niej,
• osoby, które ukończyły 65 lat,
• posiadacze ważnej Karty Dużej Rodziny,
• kombatanci, weterani,
• zagrożeni albo poszkodowani katastrofą naturalną, klęską żywiołową czy awarią techniczną.

Co z seniorami i rencistami
Czy z darmowej porady prawnej - oczywiście, w ramach systemu, który działa od stycznia - mogą korzystać emeryci i renciści?
Tak, mogą - o ile ukończą 65. rok życia albo korzystają z pomocy opieki społecznej. Udziela się jej osobom, a także rodzinom, w szczególności m.in. z powodu ubóstwa; sieroctwa; bezdomności; bezrobocia; niepełnosprawności; długotrwałej lub ciężkiej choroby; przemocy w rodzinie; potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności; bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych; alkoholizmu lub narkomanii; zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej.

Jakie formalności
Czy osoba, która zechce uzyskać nieodpłatną pomoc prawną, musi mieć ze sobą zaświadczenie z ośrodka pomocy społecznej?
Z przepisów (ustawa o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej) wynika, że podstawą udzielenia darmowej pomocy ma być okazanie oryginału lub odpisu decyzji, nie starszej niż rok, o przyznaniu świadczenia z pomocy społecznej.
Przedstawienie zaświadczenia o udzieleniu świadczenia będzie wymagane jedynie w przypadku, gdy pomoc z opieki społecznej została przyznana bez wydawania pisemnej decyzji.

Kto Ci pomoże w problemach
Darmowej pomocy prawnej może udzielać adwokat lub radca prawny. W uzasadnionych przypadkach, z ich upoważnienia - aplikant adwokacki lub radcowski. W punktach prowadzonych przez organizacji pozarządowych porad mogą udzielać też doradcy podatkowi - w zakresie prawa podatkowego, bez spraw związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Doradzać mogą również absolwenci wyższych studiów prawniczych - mający min. 3-letnie doświadczenie w wykonywaniu, wymagających wiedzy prawniczej, czynności związanych ze świadczeniem pomocy prawnej.

Gdzie szukać tych bezpłatnych prawników
Nieodpłatna pomoc prawna ma być udzielana w lokalach udostępnionych przez gminy lub powiaty. Ich ogólnopolski wykaz, jeśli masz dostęp do internetu, szybko znajdziesz na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości pod adresem darmowapomocprawna.ms.gov.pl
Zawsze możesz też o nią zapytać w urzędzie gminy lub starostwie.

Na terenie kraju ma powstać ponad 1.500 punktów. A konkretnie - 1524 punkty nieodpłatnej pomocy prawnej w punktach (minimum dwa w każdym powiecie). Profesjonaliści mają udzielać porad w przeciętnym wymiarze pięciu dni w tygodniu przez co najmniej cztery godziny dziennie.
Punkty te działają niezależnie od istniejących już możliwości uzyskania pomocy prawnej.
Pamiętaj, że nie tylko tam Ci pomogą

Są też inne możliwości uzyskania pomocy prawnej
Ustawa określa zasady udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej jako zadania z zakresu administracji rządowej. Nie reguluje więc innych form udzielania pomocy prawnej, którą mogą oferować różnego rodzaju urzędy, stowarzyszenia, federacje, instytucje, itp. Zakres korzystania z oferowanej przez nie pomocy oraz zasady jej uzyskania określają statusy tych instytucji, jak też tworzone przez nie regulaminy udzielania pomocy.

Pomóc mogą Ci na przykład różni rzecznicy. I tak z problemem dotyczącym reklamacji zakupionej rzeczy możesz zwrócić się do rzecznika praw konsumenta (pytaj o niego w swoim urzędzie gminy lub starostwie). Istnieje także rzecznik praw pacjenta oraz rzecznik praw obywatelskich. Do tego ostatniego możesz się zwrócić o pomoc w ochronie praw naruszonych przez władzę publiczną (sądy, służba zdrowia, szkoły, uczelnie, policja, urząd gminy, itd.). Bezpłatna infolinia biura RPO 800 676 676.